گودرز جیحونی‌پور

به همت مسولین صدا و سیمای کرمانشاه شبکه زاگرس در آینده نه چندان دور صدای #رادیو_لکی با بخش‌های متنوع و... به گوش شما می‌رسد.

حضور گروه موسیقی"نوای سیمره"کوهدشت" به سرپرستی، استادمهران غضنفری درسومین فستیوال بین المللی رضوی باحضور برترین گروه های موسیقی از کشورهای ترکیه؛آذربایجان،گرجستان و..

27تیرماه تا30تیرماه استان تهران

استادمهران غضنفری سرپرست گروه موسیقی سیمره هنرمند نامدار و برجسته زاگرس که کارهایش را میسراید اهنگسازی میکندومیخواند

درسال1391درجشنواره ملی خیانگران انقلاب آهنگ ساز برتر شد ایشان اجراهای متعددی در پایتخت و خارج از کشور داشته است

و یکی از هنرمندان مطرح حال حاضر موسیقی نواحی کشور می باشد

✍محمد غیاثوند

🔹اولین همایش نخبگان لک زبان قزوین برگزار می شود

بیست و ششم مردادماه امسال اولین همایش نخبگان ، متخصصان و فرهیختگان قوم لک در قزوین برگزار می شود.

در این همایش که بر سه محور: 

 1- لکی ؛ زبان هزاره های گمشده

2_ مدیریت پایش بر منابع توسعه محور برای ارتقاء سطح کیفی علمی ، اقتصادی و اجتماعی 

3- توسعه منابع انسانی کار آمد لک با حضور کاندیداهای لک مستقل در مجلس 

این همایش که با حضور متخصصین و افراد نخبه لک که با حضور  ۲۳۴ نفر برگزار می شود از کلیه افراد متخصص و فرهیخته لک زبان که در هر زمینه توانمندیهایی دارند دعوت بعمل می آورد که با هماهنگی با این شماره( ۰۹۳۹۰۷۱۲۸۳۹) محمد غیاثوند خود را سهیم در این همایش نمایند و یاری گر ما باشند.

از کلیه شرکت کنندگان خواهشمند است طرحها و برنامه های خودرا به صورت مکتوب همراه خود داشته باشند.

تاریخ تولد ومحل تولد: 

👇👇👇

کریم‌خان زَند (زادهٔ ۱۰۸۳ خورشیدی در روستای پری، ملایر، ۱۱۱۹هجری قمری)

مدت فرمانروایی: 

👇👇👇

فرمانروای ایران از (۱۱۶۳ تا ۱۱۹۳ ه‍. ق.)

نام پدر: ایناق خان 

نام برادران: صادق‌خان زند وزکی خان زند(نابرادری او، از طرف مادر) 

* فرزندان او هفت تن، چهار پسر و سه دختر بودند.

پسران او به نام‌های:

👇👇👇

پسر اول ایشان ابوالفتح خان فرزند ارشد او بود که در سال ۱۱۶۹ هجری قمری به دنیا آمد او پس از مرگ پدر حدود سه ماه حکومت را در دست داشت اما بر اثر بی‌کفایتی نتوانست سلطنت کند و سرانجام

ارگ کریم خان در مرکز شهر شیراز قرار دارد. این ارگ در دوره سلطنت سلسله زندیه ساخته شده‌است و پس از اینکه کریم خان زند شیراز را به عنوان پایتخت خود و این مکان را به‌عنوان مکان زندگی خود انتخاب کرد، به ارگ کریم‌خان معروف شد.

ریشه یابی یک ضرب المثل و تاثیر فرهنگ و ادبیات لکی بر فرهنگ و ادبیات فارسی (به مناسبت سالگرد وفات کریم خان زند پادشاه ایران زمین)

در کتاب رستم التواریخ آمده است که:

چون عالی جاه کریم‌خان  وکیل الدوله در فارس استقلالی یافت، والاجاه شاه اسماعیل را در شهر شیراز با عالی جاه صادق خان برادرش که بیگلربیگی فارس در شیراز بود اسکان داد و خود با لشگری در حدود شش هزار نفر عازم اصفهان شد. 

‌مـــن از قوم لک و اهل کرمانشاه منطقه دورود فرامان هستم...

به دورود فرامانی بودنم، افتخار می‌کنم...

فخر من خلوص نژادی، و گذشته درخشان پدارن و مادرانم است...

در سرزمین من، به سختی می‌توان افرادی با چشم و موی رنگی پیدا نمود...

در سرزمین من خبری از انسان‌هایی با چشم‌های بادامی و یا استخوان گونه برجسته نیست...

در سرزمین من مردم به زبانی(لکی) تکلم می‌کنند، که نزدیکترین زبان به زبان پهلوی باستان است... 

در سرزمین من هزاران مورد دیگر وجود دارد که اصیل بودن قوم و قبیله‌ام را نشان می‌دهد...

من و مردم سرزمینم مانند تمام اقوام ایرانی به مهمان نوازی شهره‌ایم، اما برخلاف خیلی‌ها کسی را که با زور اسلحه و شمشیر بخواهد از او میزبانی کنیم را برنمی‌تابیم (اسکندر، عرب، مغول، ترک، انگلیس و روس...)

درخواست حمایت از #هم_تباران لک در سراسر ایران:

👇👇👇

بیایید با حمایت از گویندگان #لک_زبان در صدا و سیمای مرکز کرمانشاه (شبکه زاگرس)، از زبان مادریمان حمایت کنیم.

🙏🙏🙏

با ارسال پیامک به ۳۰۰۰۰۸۳۲ یا تماس با شماره‌های ۰۸۳۳۸۳۵۸۰۰۷ و ۰۸۳۳۸۳۵۸۰۰۸ از اجرای طنز #لکی در برنامه ایوارانه (ساعت پخش هر روز ۱۹ تا ۲۰:۳۰) از هنرمندان #لک زبانمان حمایت کنیم.

👈 خواهشا درخواست نمایید که اجرای برنامه و آیتم به #زبان_لکی بیشتر بشه

دیدار با مسئولین صدا و سیمای شبکه زاگرس کرمانشاه و تقدیم آلبوم موسیقی هنارس_که_به_زبان_لکی_است

با صدای: #حسین_رضا_اسدی

تنظیم: #مهدی_مرتضایی

ترانه سرا: #مرتضا_خدایگان

از راست:

👇👇👇

۱_ آقای عبدالرضا آرمانده مسول واحد موسیقی شبکه زاگرس

۲_ آقای کیومرث حیدری‌مشهور ترانه‌سرا و عضو شورای شعر شبکه زاگرس

۳_ آقای مصطفی اسدزاده آهنگساز، تنظیم کننده، خواننده، نوازنده و عضو شورای شعر و موسیقی شبکه زاگرس

۴_ آقای بهرنگ جباریان آهنگساز، نوازنده تار، خواننده شبکه زاگرس

گوجر کولتان گودرز جیحونی‌پور

امیدواریم آهنگ‌های آلبوم #هنارس که به زبان #لکی می‌باشد از شبکه زاگرس و دیگر استان‌های کشور عزیزمان ایران پخش شود.

در آخر بر خود واجب می‌دانیم از طرف قوم #لک از تمام مسئولین دلسوز شبکه زاگرس تشکر کنیم.

اسطوره روایت تفکر انسان درباره‌ی هستی و قالب تثبیت شده‌ای است که آدمی می‌کوشد در آن شناخت خود از هستی را بیان دارد. اسطوره‌ها می‌توانند مانند منشورهایی باشند که انسان بر طبق آن‌ها زندگی می‌کند و توجیهی منطقی برای جامعه می‌یابد. مشکل تفسیر اسطوره‌ها امروزه آن است که نمادهای به کار گرفته شده در آن‌ها برای مردمان غریب می‌نمایند و در نتیجه بینش عمیقی که در ورای نمادها هست در پرده‌ی غفلت می‌ماند و خوانندگان به جای غور در موضوع نماد، در خود نماد حیرت می‌کنند و در همان رویه و سطح خارجی اسطوره باقی می‌مانند.

بیتی لکی از باباطاهر عریان:

م(من)دُریشم لکم(لک زبانم) اعجاز دیرم(دارم)     

            م(من)دوسی(دوسی )چوی (چون-مثل) خُشین(شاه یا خان لرستان) دمساز دیرم(دارم)

 مه(من) معشوقی و(به) نام فاطمه لُر صنوبر قامت و پرناز دیرم(دارم)

در تپه شرقی دو ساختمان با پلکانهای مارپیچی هم عصر تپه نوشیجان ملابر مربوط به دوره مادی و ساختمانی دیگر مربوط به قرن نهم تا هشتم قبل از میلاد کشف شده است.

در یکی از اطاقهای این ساختمان با مساحت بالغ بر 120 متر که به نام اتاق نقاشی نامگذاری شده با پنجره کور، دو ته ستون عظیم و جای بخاری تعداد زیادی آجر منقوش هئدسی بزرگ قرمز و سیاه و زرشکی کشف شده است.

متنهای آشوری دو شهر این پادشاهی به نام مرئوبیشتو و اکودو را ثبت کرده اند که اولی در خرم آباد و دومی در کوهدشت هستند. سرخدم لری نیایشگاه شهر اکودو و سرخدم لکی بناهای کنار نیایشگاه است.

کوه چنگری در ارتفاعات شمالی شهر کوهدشت و در دامنه شمالی آن منطقه باستانی سرخدم لکی قرار دارد. این منطقه به صورت طبیعی تراس بندی شده است و با دخالت آدم به صورت پلکان بزرگی در آمده است که در بین صخره ها محصور است. 

در بازی محلی کلاو رانکی که بین دو تیم برگزار میشود میبایست تعداد بازیکنان تیمها با هم برابر باشد. در تیم نخست که هر نفر کلاهی بر سر دارد افراد بشکل دایره وار و به صورت چهار دست و پا روی زمین و در داخل یک محدوده و مرز مشخص و تعیین شده مینشینند.

افراد تیم ایستاده با هدف رباییدن و ربایش کلاه هر کدام از بازیکنان تیم نشسته، بنای حمله به نفرات تیم نشسته را می گذارد. بازیکنان تیم نشسته نیز متقابلا به حالت دفاعی در آمده و  تلاش می کنند با زدن قاو (Ghaaw) از خود دفاع کرده و مانع از ربایش کلاه هایشان توسط تیم ایستاده شوند. قاو به معنی قوزک پا است.

تبار قوم لک

کاسی ها:

اقوام کاسووا در ابتدای مهاجرت خود از زاگرس به سمت شمال در کناره دریای کاسپین سکونت نمودند و نام خود را به این دریا دادند.

واژه کاشی در کتیبه‌های بابلی به عبارت کاسی یا کاسپی آمده و اقوام کاسی (کاشی) در زمان مهاجرت به تدریج در شهرهای کاشان و قزوین نیز سکونت نمودند و نام خود را بر این دو شهر داده‌اند.

این قوم که هم‌زمان با عیلامی‌ها بر بخشهایی از لرستان تسلط داشته‌اند چیره‌دستی فوق‌العاده‌ای در ساختن مصنوعات مفرغی به دست آوردند. آنان مهمترین قبایل کوهستانی زاگرس محسوب می‌شدند و پیشه دامداری داشته و با زبانی که با عیلامی قرابت داشت، سخن می‌گفتند.

1-دو برا و یه کلاون

دو برادر و یک کلاه هستند

2-سیری مردم خوشحالی تونه

سیری مردم خوشحالی تو است

3-زور هی زلتی بیاشتا

زور هستکاش جراتش را هم میداشتی

4-شنت بیه مه تا شن بکم

چهار شاخه ات را به من بده تا خرمنم را باد بدهم(تو بیکار بشین)

5-شاوار شومیه

روزگار تیره و تاری است

سرزمین آب و آبادانی، و خدای ایشتار چند روز پیش میزبان همایش منطقه‌ای آسیب‌شناسی شعر لکی یادواره‌ی ملامنوچهر کولیوند بود، تا شاعران و پژوهشگران غرب ایران (کرمانشاه، ایلام، همدان و لرستان) در این دیار گرد هم آیند و زبان لکی را مورد بحث و بررسی آسیب‌شناسانه قرار دهند

تقویم لکی (گاهنامه لک: Laki Calendar)

ماه هایی که در تقویم لکی وجود دارند بازمانده ی ایران باستان و تعالیم میترا پرستی است. به گونه ای که لک ها همانند ایرانیان باستان، اول آبان را ابتدای زمستان می دانند. ماه های لکی و معادل های آنان در تقویم ایرانی در زیر نگاشته شده است.

در سالهای اخیر مباحث و کشمکش های متعددی در محافل اینترنتی و آکادمیک درباره ریشه و تبار کریم خان زند ملقب به وکیل الرعایا پیش آمده است. ولادیمیر مینورسکی (١٩۴٣ میلادی) طایفه زند را یکی از طوایف قوم لک معرفی کرده است. همچنین زبان مردمان طایفه زند لکی است. اصالت طوایف زند بر می‌گردد به لک‌های کوچ رو که در  شهرستان الشتر (یکی از شهرستان های لک نشین استان لرستان)زندگی می‌کرده‌اند.

دکتر میرجلال‌الدین کزازی در "همایش منطقه‌ای آسیب‌شناسی شعر لکی" مردم باختر ایران را مردمانی اصیل و «نژاده» خواند. وی سرزمین‌های باختری را «هندوستان» ایران دانست چرا که این سرزمین‌ها گنجینه‌ای از فرهنگ‌ها، گویش‌ها و آداب رسوم رنگارنگ هستند. وی شهرهای بزرگ و زندگی ماشینی امروز را تهی از تاریخ فرهنگ اصیل ایرانی دانست،

تمام متون ادب پارسی چه نظم و چه نثر ، در این گستره تحت امعان نظر ند.و اولین کتابی که تبرکا و تیمنا برای کار در نظر گرفته شده است ترجمه کهن قرآن مجید معروف به « قرآن قدس» است که به کوشش استاد فهیم و ادیب فرهیخته دکتر علی رواقی صورت پذیرفته است. این ترجمه که به حوزه ادبی سیستان مربوط است ساختاری منحصر به فرد نسبت به تمام ترجمه های کهن  دارد. واژه ها ، برابر نهاده ها، افعال، ساختار دستوری جملات و …همه و همه بوی کهنگی و دیرینگی را به مشام می رساند

یار محمدخان در شهر کرمانشاه علاقه مند به ورزش باستانی گردیده و به اتفاق دوست و برادر خوانده اش حسین خان کلاه  مال همه روزه در جایگاه ورزش باستانی چال سنگفرش ها یا همان زورخانه حوری آباد حاضر گردیده و به ورزش پرداخته اند.

حکیم ناشی لشت تو کار و بیماری چنی سخته
... 
(طبیب ناوارد و بدن تب دار و بیماری چقدر سخته)

زلیخام خیزا

زلیخام خیزا زلیخام خیزا
سحرگاه خمار ژه جا وریزا

جلا دا جبین مهر ماه بیضا
پروینش ژه جیب پیراهن ریزا

هی شه مال واکه ی نام تاوسانم تو

داخی هوره تاوی زمسانانم تو

زه رده سواره ی زه رده لانم تو

دل ته نگی وه ختی ایوارانم تو

تا کی چه مه ری نمی واران بوم

هام راز و هامده می ده رده داران بوم

بی شون و بی تور روژگاران تونی

هه نا و هه ناسه ی کول یاران تونی

به رزی و سه ربه رزی کوهساران تونی

خه م و خوسه ی دل په ژاران تونی

بوره ته ماشای سه نگ وه بان سه نگم

بوره ته ماشای دله ی دل ته نگم

به اشعار زیر توجه نمایید:

الف- خم چاشت و خم شام،خم رفیق رامه 
خم کارمسرا،شو منزلگامه 
(فولکلور لکی)

نویردار مال باوه بین

یکی دیگر از فرهنگهای سنتی قوم بزرگ لک که به دست  فراموشی سپرده شده است خلاصه ای از این سنت دیرینه رابرای قوم لک بازگو میکنیم وامیدورایم که  سنتهای قدیمی وفرهنگهای غنی قوم لک دوباره درمیان عموم مردم لک زبان رواج پیدا کند

خون بَس

در قوم لک . ریش سفیدان و کدخداها همواره پیشگامه اصلاح ها و خصومتها در میان طوایف بوده اند  و مردم نیزبه راّی و نظر آنان احترام میگذارند.در مراسم خون بَس (خوین سُل)چندی بعد از مراسم ترحیم بزرگان وآبرمندان طوایف از خانواده مقتول برای قاتل شفاعت میطلبند .که چنین آغاز میشود.آمده ایم که بزرگ خانواده یا خاندان مقتول هر طور صلاح میداند برای قاتل تکلیفی معین کند

شاکه مسور

در میان مردم لک هرگاه دونفر زیاد باهم دوست و همیشه باهم باشند را #شاکه و #مسور خطاب میکنند. در زمانهای گذشته «شاکه» شاعری تهیدست و فقیر (ژار) بود که در سفرش به شهری میرسد و در کنار دیواری با «هورَ»و «جِل» الاغش خود را از سرمای شب می پوشاند. شب هنگام مردی از پنجره میبیند برف باریده و میگوید:(شکرانه م پیت بو کَس سر مزانو) شاکه سخن را میشنود و در جوابش میگوید

نافه برانه

یکی از رسوم رایج درمیان ایلات و عشایر منطقه های نوراباد . هرسین. هلیلان .کوهدشت . خرم اباد. و الشتر. رسم (نافه برانه) یا به تعبیرامروزی تر پیوند زناشویی از روز اول تولد است

داوار و گردن 

در دهه های تا قبل از دهه ۶٠ در بین 

طوایف و ایلاتِ قوم بزرگ #لک

اینگونه مرسوم بوده که

 کیسه نگهداری نمک

خوادون یا به اصطلاح فارسی نمکدان توسط زنان عشایر لک و با استفاده از نخ های پشمی رنگ شده بافته می شود و شکل آن به صورت یک مستطیل و یک مربع روی هم سوار شده است که اندازه مستطیل بزرگتر و مربع کوچکتر می باشد

نحوه ساخت سیاه چادر

داور

سیاه چادر نوعی چادر است که از موی بز سیاه و توسط زنان عشایر لک بافته می‌شود. عشایر لک در ییلاق و قشلاق مکانهای معینی برای اقامت دارند که معمولاً در زیر این سیاه چادرها زندگی و استراحت می‌کنند. سیاه چادرها همواره از موی بز بافته می‌شوند و این به چند دلیل مهم است. اول آنکه موی بز خاصیت بسیار مطلوبی برای حفظ آب در مواقع بارندگی دارد و معمولاً آب باران از جداره آن عبور نمی‌کند

خالکوبی و نوع نقش خالکوبی در لکها

نقوش خال‌كوبی از نقوش تزیینی هنرهای قومی مردم لک با ویژگی‌های برگرفته از عقاید گذشته است كه متفاوت با دیگر نقاط كشور بوده .

نقوش خالكوبی زنان لک ریشه درسفالینه‌ها و نقاشی دیواری غارهای میرملاس و دوشه و میرمندی از دوران پیش تاریخی در منطقه زاگرس دارند

چیت

چیت بافی

چیت پوشش دیواره چادر کوچ‌روهای لک است. چیت از نی و موی بز بافته می‌شود و از ورود گرما، سرما، باد، باران و خاک به درون چادر پیشگیری می‌کند. از آنجا که نی‌ها توخالی هستند عایق حرارتی محسوب می‌شوند

مشكه زني كه تسكين روح زن مشكه زن است موسيقي آهنگيني است كه گذشت ساعات پرزحمت را آسان مي سازد، در آوازهاي مشك زني ،‌ كافيست به معناي اين اشعار دقت كرد تا دنيايي از نجابت و پاكي را در آنها بيابي

اوجاخ_کور

آب ریختن در آتش و اجاقهای نان پزی از بزرگترین اشتباهات و گناهان محسوب می شود و اگر بزرگتری این عمل را مشاهده نماید به  شدت  شخص گناهکار را تنبیه می نماید. من مادرانی رادیده ام که از دیدن چنین عمل اشتباهی از طرف کودکان سخت بر آشفته اند وآنها را تنبیه کرده اند

لَه لَه یا چوکنه که فارسی آن یعنی چوب خط شیر: جنس آن از درخت تاک بوده. 

چوکنه یا له له چوبی بوده برای اندازه گیری مایعات (شیر) و(دوغ).

نوه آو یا ساعت آبی برای زمان بندی و تقسیم آب کشاورزی استفاده میشد . 

انتهای کاسه سوراخ ریزی داره که به مرور کاسه پر از آب میشد و در ظرف بزرگ غرق میشد. هر کسی زمین بیشتری داشت تعداد غرق شدن کاسه هاش بیشتر بود . 

مثلا میگفتن : امرو کَلِی حاتم سه کاسه نوه آوَسی 

یا میگفتن : خورچعلی شَش کاسه نوه دیری

یه اصطلاح هست میگن : (کاسَت بوه چِلاسه سگ ) کاسه ات ظرف غذایه سگ بشه

این اصطلاح زمانی که صبرشون تموم میشد میگفتن .

برای شروع جنگ

همان گونه که تنوع پوشش و زیور آلات مناطق گوناگون به منزله علامت و نشانه خاص برای معرفی اقوام مختلف است، جنس، رنگ و شکل لباس و زیورآلات و ضمایم آن هم به پوشنده لباس منزلت اجتماعی ویژه ای می‌بخشد.

هَموُنَه (Hamona): همانند چرم  از پوست احشام فرآوری میشود ، صرفا از جهت محکمی و نفوذ ناپذیری، در آن تنقلات ازقبیل مویژ(کشمش) ، قووَتو(قاوُیت)، گنم شیره و ... و آرد و ... نگه داری میشده است . "همونه" در زمان حاضر کاربرد ندارد و جای پیدا نمیکنیدش

همونه علاوه بر خواص ماندگاری و زد کَپَک و حشرات . طعم دهنده ای بی نظیر بود . یه طعمی به کشمش میده که گفتنی نیست درقدمیم و حاله حاظر به افراد پِت قوی میگن همونه پت

مراسم کتل در بین قوم لک  از دیر باز از رسوماتی بوده که اجرا شده و تا به حال نیز پا بر جای مانده است. مراسم کتل را در سوگواری برای عزیز از دست رفته اجرا میکنند. این مراسم بیشتر برای افراد بزرگ خاندان ،جنگجو و دلیر ، یا مرگ یک جوان اجرا میشود که در این رسم اسبی را با  گلونی زن یا مادر یا خواهر مرحوم تزئین و سیاه پوش کرده به بهش اسب تلمیت میگن و به نشانه دلیری یا بزرگی او اسلحه بر دوش اسب می اندازند که اگر مرحوم مجرد باشد اسلحه رو به بالا و اگر متاهل باشد اسلحه رو به پایین قرار میگیرد و صاحب عزا یعنی برادر یا پدر یا پسر مرحوم سر اسب را گرفته و در جلویه  جنازه حرکت میکند و در پشت سر اسب تلمیت .نوازندگانی با سرنا و دهل به نواختن ساز چمر میپردازند و یا اصطلاحا  چمر میکنند و در پشت سر نوازندگان میت در تابوت بر روی دست خویشاوندان حمل میشود و باقی شرکت کنندگان در عزا با سینه زدن و بر سر زدن و گِل بر سر و شانه خود گذاشتن با صاحب عزا هم دردی میکنند. 

کلمه یا اصطلاح کَتل به معنی رفتن ، مردن ، از بین رفتن .است 

این رسم هم اکنون در میان قوم بختیاری و لک اجرا میشود که ریشه دیرینه در فرهنگ لک ها و بختیاری ها دارد .

از این رسم در قومیت های دیگر هم مرسوم هست ولی به کاملی و اصالت لکها و بختیاریها اجرا نمیشود .

اثار تاریخی مفرقی گواه بر اصالت این رسم در قوم لک هست که قدمت و پیشینه این رسم را از گذشتگان ما تا به حال اثبات می کند.

 آداب تولد نوزاد در لکستان 

موقع بدنیا آمدن نوزادی، اگر نوزاد پسر باشد، تیر و کمانی به عنوان نماد و نمونه پسر بودن نوزاد و چنانچه دختر باشد سرمانک و چند دانه مهره به علامت دختر بودن نوزاد به همره یک عدد پیاز و دو گلوله کوچک خمیر از آرد گندم در گوشه‌ای از سیاه چادر و یا اتاقی که نوزاد در آن متولد شده است آویزان می‌کنند. این کار قبل از هر چیز بخاطر میمنت و مبارکی بدنیا آمدن نوزاد انجام می‌پذیرد و از سوی دیگر برای آن است که هر کسی با دیدن این علائم و نمادها به آسانی پی به جنسیت نوزاد تازه متولد شده ببرد. 

 بنام خالق هستی بخش 

تقدیر از مسوولین شهر کرمانشاه

سالیان سال است که در شهرستان بزرگ و تاریخی کرمانشاه خیابانی وجود دارد که در نزدیکی میدان آزادی ( گاراژ ) مرکز فروش خواروبار به صورت عمده می‌باشد.

👈این خیابان را سراسر مردم استان و حتی کشور با نام کوچه لکها می‌شناسند.👉 

اکنونمیتوانید در  google map این خیابان را جستجو کنید. از سویس در خیاباناصلی مدرس و از سوی دیگرش در خیابانگمرک واقع شده است.

👌👌👌فعالین فرهنگی قوم لک در یک تصمیم قاطع بر آن شدند تا موضوع درج و نصب یک تابلو با این نام را بر معبر خیابان مذکور؛با مسوولین محترم و شورای اسلامی شهرستان به بحث بگذارند. 

اکنون بعد از تلاش‌های بسیار و نوشتن استشهادیه محلی و به امضاء رساندن کسبه‌ی محترم کوچه لکها، امروز مورخه ۳ / ۴ / ۱۳۹۷ به همت مسوولین بزرگوار موفق به نصب تابلویی با نام کوچه لکها بر معبر ورودی خیابان فوق الذکر شدیم!

جا دارد تشکر کنیم از افراد محترم و زحمتکشی که با اتخاذ تصمیمی عادلانهنصب این تابلو را در دستور کار قرار دادند:

👇👇👇

آقایان

رسول آزادی 

    رییس شورای اسلامی شهرستان کرمانشاه

    ابراهیم مرادی رئیس کمیسیون فرهنگی و سخنگوی شورایاسلامی شهرستان کرمانشاه

    جناب آقای کامران ملکی 

عضو شورای اسلامی شهرستان کرمانشاه

و فعالین فرهنگی قوم بزرگ لک

👇👇👇

آقایان

حاج مجتبی رستگاری

بهرام پاقدم 

جناب آقای قیصر رضایی

گودرز جیحونی‌پور 

سیف‌الله چراغی

حمید شلانی

سعدی محمدپور 

منصور رضایی سرونوی 

و همچنین ریاست و دست اندرکاران اداره محترم شهرداری شهرستان کرمانشاه و شهرداری محترم منطقه ۲

که به همگی دستمریزاد گفته و کمال سپاس و تقدیر و تشکر خود را تقدیمشانمی‌نماییم . 

 این خدمت والایتان از اذهان مردمان لک فراموش نخواهد شد.

خداوند دستهای خدمتگزارتان را همیشهپرتوان بنماید. 

لک نام یه گروه قومی ایرانی است که نشیمن بیشتر آنان باختر ایران در استان های کرمانشاه، لرستان ،ایلام و همدان است.  

در ادامه معرفی قوم لک را از زبان دکتر کریمی پور استاد تمام ژئوپولیتیک دانشگاه خوارزمی بخوانید :

⚜ فال چل سرو یکی از مشخصه ی سرزمینهای لک نشین است 

ابیاتی از فال چلسرو لکی 

🔹 ئر دوس هزار بو، هر تو یارِمی / هر تو یارَكِه، نو شكارِمی

🔹 گِلِه گوشتِ تویشك، وَ گوپِه نونا / ماچِ تویله دِت، سه‌تیر وَ شونا

🔹 دَمَكَت بار بِن دَم دَمانِت كَم / سورمِه عطاری پِر چمانِت كَم

🔹  خانِم نِمَرِه. گوشت شكارِم / كو گَردی بِكم ئرا كی بارِم

🔹 شو مانگی خاصه و شرط خوشت بو / سوزه بالابرز و ترکشت بو

🔹 ژیر سریت نی بو، ژیر پاییت له بو/ ژ مال ژ دنیا هر ژنت خاص بو

🔹  خدا برسن روژی قلیانم / تماکو فروش بکه میمانم

🔹 هر مای هر مچی بو تا کلت کم / و باووان مچی دس وه ملت کم

🔹 بومه کونیلک و سر شانت / تک تک بتکیام و نرمی رانت

🔹  ئر دوس بزانه مه حالم چوینه / نه زلفه میلی نه خال و سینه

🔹 نزانم دتی یا دسگیرونی / قرپ قرپ کوشه کت مالم رمونی

🔹 یه شو دیمه خاو،خواوو دروو نیه / دسم وه مله دوسکم بیه

🔹 و یادته مای کارد بری دسم / دسمال آووردت بستینه دسم

🔹 دسکم بگر بور و مالکت / بکم و میمان تنیا خالگت

🔹 خدا خدام بی ژ مال بوینه در / چارشو عروسی بکیشی و سر

🔹 ئه هوارر هتین رنکت نریاوی/ صد قسم بری ماچت کریاوی

🔹 خوشمه چه ته مای در در پاکت/ چن جوان کشیا ئه سر جاکت

🔹 ری یگه خرماوه باجن و کنجی / ئره دوسه که دنو برنجی

🔹 ری یگه کرماشان تپ توز مه که / دلم تقاضا لا دوسه مه ک

🔹 ری یگه کرماشان بسازن و چو/ ئرا یارگم هر بای هر بای بچو

🔹 ژیر سری مخمل بالش پر و پو/ یه طوری بکه جا هردکمان بو

🔹 جاده خرماوه گردی اسفالته / بوشنه دوسکم سو ملاقاته

🔹 جاده خرماوه بکنه شیشه/ بوش دوست درم ئرا همیشه

🔹  صوفی صافی بیم چمه زیارت/‌ سوزه هنکچی دل برد میه خارت

🔹 کل ولام نویی ور مخار جام بی/ چویر مخواردم شو منزلگام بی

🔹 مه کراسمه مه سر تا پا لار بو/نه کل بو نه در نه زمین مال بو

🔹 ژیر سری مخمل بالش پر و پو  / یه طور بکه جا هردکمان بو

🔹 ئر بوینه لق لق بچینه موی لق‌/ شکار وژمی و فرموده حق

🔹 ئر بوینه ماهی بچینه دریا / مومه قلاوه مکمت پیا

🔹 کوور گن گن بای،بوینه هماری‌/  ولا دوس مچم و سر سواری

🔹 خانم و درو کم بنه‌ار کولم/تو و مال وژت،مه و انجولم

🔹 چِل‌ گو، چِل‌ نیم‌ گو، چِل‌ كریم‌خونی(نیم قرانی)/ نُخرَه ریز كِردیه، تا پِشتِ زونی

🔹اگر بِنیشم دل بی‌قرارَه/اگر هیز گِرِم، سایَم دِیارَه

🔹 ئه هوارِر هَتین، وِتِم یَه یارَه/ گِلارَم كور بو، یَه خو رِویارَه»

🔹 دایا تو پیرین، گُپِت قُپیایَه/ سَرداری مخمل، وَ تو مِنایَه» 

🔹 شرط بو. ئژ داخِت، هَر یَه حالِم بو/ برگِ آزیَتی، سال وَ سالِم بو» 

🔹 خُدا تَ بِین دِه، دُنیاتَ دِل بو/پرچینِت میخك، هُم رازِت، گُل بو»

🔹 خُدالَم شُوكره، رَسیم وََ مَطلُو/دِلِم ساكت بی اژ پژاره شُو»

🔹 اِ هُوارِر هَتین، توپ و گُل دمی/سروَن سنگ‌اَلا، پیاله چَمی

🔹 اِسا پیر بیمه، وَلگِم رِزیایه/گَل‌گَل نازاران، وَ سام توریایه»

🔹کلم كوشتیه، هشت پا وَ نُه/گورگ،چوُویر هواردِه كَلِه كَوَر كوه»

🔹بیه‌سَه كارِت، وَ بِرجا نیشتِن/وَ تیرِ بِژنگ، رِویاری كُشتِن» 

🔹تَرسِم، دُما مه، قالِ بر پا بو/كیاكی بِكن، كی كتخدا بو

🔹 شاوار دو شاوار اِ یَك رِشیایَه/كِلیل‌دار شاوار، اَركو كوشیایَه»

🔹 هر چه هِنام كِرد، هِنام نَرَسی/دام اَ نوم سَرِم وَ هَر دو دَسی»

🔹 بیمه‌سَه بویل‌كو سِته وَر مالان/هر باده مِیو، مُرِم وَ تالان»

🔹 اِ قصرر هَتِم، لیمو بارِمه/و كَس نِمه‌مه اَرا یارِمه»

🔹 یَه مالِ كیَه بیَه ویروُنه/قوقو بایَه قوش، لِش كِرده لونَه» 

🔹 خوَشحال و اَرجِن، چوُویر هُومساسِه/تِك‌تِك برفان، راخیز و پاسِه»

🔹 نازار اَر نویاین، بادِم بِردَ بی/ناكَس زنگانیم، زویخ‌آو، كِردَه بی»

🔹 دوس اول خاص، اِسه مِیل سَردِم/اِسَه یاخی بی، وَ حرفِ مَردِم»

🔹 دوس دُوروزِن، سَر دُورو لَقِن/ رِنِ حیله‌باز بِن كیسه تَكِن»

🔹 اَر دوس هزار بو،هرتو یارِمی/ هر تو یارَكِه، نو شكارِمی

🔹گِلِه گوشتِ تویشك، وَ گوپِه نونا/ ماچِ تویله دِت، سه‌تیر وَ شونا»

🔹 خوَزگال و كوچلَه، تَنَك و تُنِك/مِدام ها وَ دَس سوزه بو هُنِ

فال چل سرو (چهل سرود)

فال چل سرو در بین قوم لک از موارد جذاب فلکور می باشد که ریشه در دوران کهن ایران دارد .

این فال مختص به قوم لک است و نمونه آن در فرهنگ هیچ قومی وجود ندارد  

طبق اسناد و مدارک  ، قبل از ظهور زرتشت «آیین مهر پرستی» در ایران و به تبع آن در سایر نقاط دنیا وجود داشت «نخستین بار مهرپرستی در غرب ایران رواج یافته است . با ظهور زرتشت پیامبر ایرانی مهر مقام اولیه خود را از دست داد اما به عنوان یکی از ایزدان در دین زرتشتی باقی ماند » . بنابراین با ظهور زرتشت و نفی بسیاری از مراسمات و مناسک قبلی ، در ابتدا با مخالفت هایی از سوی اقشار مردم مواجه شدند و رد کردن بعضی مناسک و یا پرستش خدای جدید برایشان سخت می نمود بنابراین مردمان لک که همگی ساکن غرب ایران و دارای آیین مهرپرستی بودند با ابداع فال چل سرو _  که در آن بیشتر به اعتقادات مهرپرستی رایج در بین مردم اشاره داشت _ سعی در حفظ آن آیین داشتند تا شاید بعدها فرصتی برای احیای آن پیدا کنند . نگاهی عمیق به سرودهای فال چل سرو خود سندی بر این ادعاست که بیشتر به نور و ناهید و مهر و ... اشاره دارد . 

پیشتر به معرفی کلی مور و هوره لکی اشاره کردیم. در این بخش به معرفی‌کامل مور لکی میپردازیم 

مور به دو بخش بزرگ تقسیم می‌شود:بخش اول مور مجلسی و بخش دوم مور غیر مجلسی.

ا- مور مجلسی که به چهار دسته تقسیم می‌شود و هر کدام از این‌ها نیز خود دارای مقامهای گونا گونی است.

 ۲- مورغیر مجلسی دارای چهار سبک می باشد و هر کدام از این‌سبکها نیز خود حائز طرزها و روشهای مختلفی می باشند.

«مور» و «هوره»

موسیقی مقامی قوم کهن لک 

مویه لفظ تغییر یافته مور لکی است. مور واژه ایست که ریشه در زبان اوستایی و زبانهای قبل از آن دارد. #مور_لکی با تمام مویه ها متفاوت است. مور ابیات یا کلیمه هایی است بر وزن هجایی با لاوشهایی که برای حزین تر شدن در لابلای ابیات سروده میشوند. این ابیات بخشی از ادبیات گذشته لکها هستند. 

بعضا ممکن است مور خوانهایی که طبع شعری هم دارند فلبداهه ابیاتی را بخوانند. #مور_موسیقی_مقامی_قوم_لک_است که مقامهای مختلفی دارد. اما مویه زمزمه های حزین است که برخی ایلات بالاگریوه و کلهرها و ... می خوانند. مویه جملات فاقد وزن و پراکنده هستند که در نهایت دلتنگی به صورت فالبداهه زمزمه میشوند. 

مور یک شاخصه کاملا#لکی است. 

تمایز مور و هوره در محتوا و سوزی است که مور دارد. مور در واقع با سوگ و دلتنگی ناشی از سوگ همراه است. اما هوره با مقامهای مختلف در محتوای نسبتا متفاوت چون شرح رشادتها، دلدادگیها، ستایش، تلقین روحیه و حتی در مواقع شادیانه سروده میشود.

هوره هم یک شاخصه کاملا لکی است که برخی ایلات منشعب از لک هم مقامهای کمی از آن چون سیاه چمانه و گورانی را حفظ کرده اند. اما مقامات هوره در قلب مناطق لک نشین که کمتر دست خورده اند و هنوز بر هویت لکی خود ایستاده اند بسیار متنوع است.

شاید بحث در مورد تقدم و تاخر مور و هوره ره به جایی نبرد و اگر یکی را مقدم بر دیگری بدانیم منطقی نباشد. چرا که مور و هوره هر دو در قلب زاگرس مرکزی و بر اساس نیاز مردم لک در تعامل با محیط اطرافشان در مقامهای متعدد سروده شده اند. 

بدیهی است مور و هوره موسیقی مقامی  #قوم_لک هستند. مقامهایی که متفاوت از موسیقی ردیفی دستگاهی بوده. اما آوازها، ترانه ها و نواهای دستگاهی فراوانی قطعا ریشه در مقامات مور و هوره دارند.

گردآورنده: دکتر داوود داوودی(سرپرست تیم پژوهشی ثبت ملی زبان لکی)

گلونی_لکی

گلونی نوعی پوشش و سر بند است که توسط زنان لگ زبان مورد استفاده قرار می گیرد.این پوشش پارچه ای است مربع شکل از جنس ابریشم به ابعاد یک متر در یک متر و با گلهایی رنگارنگ بر زمینه ای رنگی به طوریکه گلهای آن به وضوح نمایان می شود.

این پوشش مورد استفاده ی مردان لک هم قرار می گیرد و آن به سه شکل انجام می شود .اول اینکه وقتی مردان ستره می پوشند از این گلونی به جای شال استفاده می کنند. دوم زمانی که یک جوان لک عروسی می کند آن را به گردن می آویزد یا به کمر می بندد.سوم بیشتر اوقات مردان مسن آن را به دور کلاه می پیچند و گوشه ای از آن را به دور گردن می پیچیند  تا از سرما و گاه گرد و غبار در اما باشند.

فولکلور برای جوان لک که گلونی در گردن می آویزد :

م برامی می شیران گشته بو 

گلونی و مل خدا رشته بو

برای زنان هم فولکلور زیاد است که به یک فولکلور بسنده می کنیم :

ارینت هاتیه دسی گلونی گری بیتیر ار بان زلف سوسنی

ارینت هاتیه دسی گلونی        

و منت پا منی و روی سر زمی

ایلات ملکشاهی و کلهر و به طور کلی آنهایی که خود را کرد جنوبی می دانند هر چند با قوم لک پیوستگی تاریخی و فرهنگی و زبانی دارند ، از این پوشش استفاده می کنند.

این سربند دارای انواع مختلفی است که میتوان به چوار کلاخی(چهار کراخی)،«کچلاخی» ،« سرون شل» و «سرون یه لایی»  نام برد.

چوار کلاخی :

هر گاه چهار گلونی کوچک را که هر کدام در حاشیه داری گل و نقش و نگار باشند به عهم دوخته شوند گلونی بزرگتری درست می شود که به چهار کراخی معروف است .این نوع در گویش عامه به چهار کلاخی معروف شده است

کچلاخی :

تلفظی ازییلاق است و منظور مناطق سردسیر است.مردمان لک زمانی در کوچهای خود به خاطر پرورش احشام زمستانها به قشلاق و تابستانها به ییلاق بر می گشتند که عموما منطقه ی ییلاق کوههای گرین بود .این نوغ شرون به  ییلاق نسبت داده شده است.

سرون شِل :

هر گاه سر بند کمی شُل بسته شود و پیچ و تابهای آن به سمت پایین حرکت کند حالتی زیبا را به تصویر می کشد که شعرا در وصف آن سروده هایی دارند.

سرون یه لایی :

در برخی مناطق برای زیبایی سرون را کمی متمایل به راست می بندند که به آن سرون یه لایی گفته می شود ودر وصف این نوع سرون هم فولکلورهایی هست .به عنوان نمونه  :

افرادی که از خانواده هایی با مراتب بالای اجتماعی هستند عموما طوری  سربند (گلونی) را می بندند که از پشت سر دنباله ی آن تا پشت پاها برسد و گاه زمین را هم لمس کند و این نشانه ی وقار و مرتبت اجتماعی هم هشت.

گلونی انواعی دارد که هر کدام را در زمان خاص و طبقه ی خاص می پوشیدند.از جمله می توان به « دارایی»و «دسمال» (دستمال)و «فریت کاو» و حریری اشاره کرد.

دارایی :

این نوع سر بند عبارت بود از یک دستمال بسیار بزرگ و رنگارنگ بود که در پشت سر آن را به هم گره می زدند و کار روسریهای بزرگ را می کرد.به این نوع «لنگه ی دارایی»هم می گفتند.

دسمال :

از «دسمال» که رنگش مشکی بود هم برای سر و هم برای دوش استفاده می شد .زمانی که عزایی پیش می آمد از آن به عنوان و نشانه ی عزا استفاده می شد.

فریت کاو :

فریت به معنای تار و پود است که زمینه ی اصلی قالی و پارچه را تشکیل می دهد . در زبان لکی این واژه را به هعمین معنا به کا می برند ، اما در زبان فارسی فریت کاری نوعی رنگ آمیزی سرامیک در کوره است که با بحث ما نیز بی ربط نیست.

پوششی همانند حریری است با این اختلاف که «فریت کاو» زمینه ای یک رنگ با حاشیه و طراز .از این نوع هنگام عروسی به جای پارچه های سفید امروزی آن را بر روی همه ی پوششهای دیگر می پوشیدند تا حجاب و حفاظی در مقابل نور آفتاب باشد.

در هر صورت گلونی پرچم و نماد قوم لک است و اگر دیگران از آن استفاده می کنند به خاطر وقار و زیباییهای این پوشش است.

 گردآورنده: مهدی زینی اصلانی